Choroba zwyrodnieniowa stawów (ChZS) to najczęstsza choroba stawów na świecie, dotykająca ponad 10% populacji po 60. roku życia. Jest to schorzenie charakteryzujące się postępującą degradacją chrząstki stawowej, zmianami w kości podchrzęstnej, tworzeniem osteofitów i przewlekłym, łagodnym stanem zapalnym. Choroba może dotyczyć każdego stawu, ale najczęściej obejmuje stawy kolanowe, biodrowe, drobne stawy rąk i kręgosłup.
Czynniki ryzyka rozwoju ChZS
Choroba zwyrodnieniowa stawów ma złożoną etiologię:
- Wiek – ryzyko wzrasta znacząco po 50. roku życia
- Płeć – kobiety chorują częściej, szczególnie po menopauzie
- Otyłość – zwiększone obciążenie stawów i aktywność prozapalna tkanki tłuszczowej
- Urazy stawów – złamania przechodzące przez powierzchnię stawową, uszkodzenia więzadeł i łąkotek
- Przeciążenia zawodowe i sportowe – powtarzalne mikrourazy
- Czynniki genetyczne – rodzinne występowanie choroby
- Wady wrodzone i rozwojowe – dysplazja stawu biodrowego, nierówna długość kończyn
Obraz kliniczny ChZS
Choroba zwyrodnieniowa stawów rozwija się powoli, a jej objawy nasilają się z czasem:
- Ból stawu – początkowo związany z ruchem, później również spoczynkowy i nocny
- Sztywność stawu – szczególnie po okresie unieruchomienia (tzw. „sztywność startowa”)
- Ograniczenie ruchomości – stopniowo postępujące
- Trzeszczenia i tarcie w stawie – wyczuwalne i często słyszalne podczas ruchu
- Powiększenie obrysów stawu – z powodu przerostu kości i wysięku
- Deformacje stawu – w zaawansowanym stadium choroby
Diagnostyka i leczenie
Rozpoznanie ChZS opiera się głównie na obrazie klinicznym i badaniach obrazowych:
- Badanie RTG – zwężenie szpary stawowej, osteofity, torbiele podchrzęstne, stwardnienie kości podchrzęstnej
- USG, MRI – w wybranych przypadkach, do oceny tkanek miękkich i wczesnych zmian
- Badania laboratoryjne – głównie do wykluczenia innych chorób, w ChZS zwykle prawidłowe
Leczenie ChZS jest kompleksowe i obejmuje:
- Leczenie niefarmakologiczne – redukcja masy ciała, ćwiczenia wzmacniające mięśnie, fizykoterapia, zaopatrzenie ortopedyczne
- Leczenie farmakologiczne – leki przeciwbólowe (paracetamol), NLPZ, miejscowe preparaty przeciwbólowe, iniekcje dostawowe (glikokortykosteroidy, kwas hialuronowy)
- Leczenie chirurgiczne – w zaawansowanych przypadkach: artroskopia, osteotomia korekcyjna, endoprotezoplastyka stawu
Choroba zwyrodnieniowa stawów to schorzenie przewlekłe, które znacząco wpływa na jakość życia pacjentów. Wczesna interwencja, modyfikacja czynników ryzyka i kompleksowe leczenie mogą spowolnić postęp choroby i zmniejszyć dolegliwości bólowe.