Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK) to przewlekła choroba zapalna z grupy spondyloartropatii, charakteryzująca się zapaleniem stawów krzyżowo-biodrowych i kręgosłupa, prowadzącym do ich stopniowego zesztywnienia. Choroba dotyka głównie młodych mężczyzn (stosunek mężczyzn do kobiet wynosi 3:1), a pierwsze objawy pojawiają się zwykle między 15. a 40. rokiem życia.
Objawy kliniczne ZZSK
Choroba ma charakterystyczny obraz kliniczny:
- Ból zapalny kręgosłupa – nasilający się w nocy i nad ranem, zmniejszający się po aktywności fizycznej
- Sztywność poranna – trwająca ponad 30 minut
- Ograniczenie ruchomości kręgosłupa – we wszystkich płaszczyznach, szczególnie w odcinku lędźwiowym i piersiowym
- Ból i ograniczenie rozszerzalności klatki piersiowej – prowadzące do zaburzeń oddychania
- Zapalenie stawów obwodowych – najczęściej dużych stawów kończyn dolnych
- Zapalenie przyczepów ścięgnistych – szczególnie w okolicy pięty
- Objawy pozastawowe – zapalenie błony naczyniowej oka, zmiany zapalne jelit, zajęcie układu sercowo-naczyniowego
Diagnostyka ZZSK
Rozpoznanie opiera się na objawach klinicznych i badaniach obrazowych:
- Badania obrazowe – RTG stawów krzyżowo-biodrowych (zmiany widoczne dopiero po 5-10 latach choroby), MRI (wykrywa wczesne zmiany zapalne)
- Badania laboratoryjne – podwyższone OB i CRP, obecność antygenu HLA-B27 (u 90-95% pacjentów europejskich z ZZSK)
- Ocena aktywności choroby – skale BASDAI, ASDAS
- Ocena funkcjonalna – skala BASFI, pomiary ruchomości kręgosłupa
Kompleksowe leczenie ZZSK
Leczenie ZZSK ma na celu zmniejszenie bólu, utrzymanie funkcji i zapobieganie deformacjom:
- Fizykoterapia i ćwiczenia – podstawa leczenia, codzienne ćwiczenia rozciągające kręgosłup i klatkę piersiową
- NLPZ – pierwsza linia leczenia farmakologicznego
- Leki biologiczne – inhibitory TNF-α (adalimumab, etanercept, infliksymab, golimumab, certolizumab pegol), inhibitory IL-17 (sekukinumab, iksekizumab)
- Konwencjonalne LMPCh – sulfasalazyna, metotreksat (głównie w przypadku zajęcia stawów obwodowych)
- Leczenie chirurgiczne – w przypadku znacznych deformacji lub złamań kręgosłupa
Kluczowe znaczenie ma wczesne rozpoznanie i leczenie ZZSK, co może zapobiec nieodwracalnym zmianom w kręgosłupie. Regularna aktywność fizyczna, utrzymanie prawidłowej postawy ciała i unikanie palenia tytoniu to ważne elementy postępowania niefarmakologicznego.