Zespół Sjögrena to przewlekła choroba autoimmunologiczna charakteryzująca się zapaleniem i uszkodzeniem gruczołów wydzielania zewnętrznego, głównie ślinianek i gruczołów łzowych, co prowadzi do suchości jamy ustnej (kserostomia) i oczu (kseroftalmia). Choroba może występować jako pierwotny zespół Sjögrena lub wtórnie do innych chorób autoimmunologicznych, takich jak reumatoidalne zapalenie stawów czy toczeń rumieniowaty układowy.
Objawy zespołu Sjögrena
Choroba ma szeroki zakres objawów, wykraczających poza suchość błon śluzowych:
- Objawy oczne – uczucie piasku pod powiekami, pieczenie, światłowstręt, zmęczenie oczu, trudności w noszeniu soczewek kontaktowych
- Objawy z jamy ustnej – trudności w połykaniu suchych pokarmów, zaburzenia smaku, zwiększona podatność na próchnicę, kandydoza jamy ustnej
- Suchość innych błon śluzowych – nosa, gardła, krtani, oskrzeli, pochwy
- Objawy stawowe – bóle i zapalenie stawów, podobne do RZS, ale zwykle mniej nasilone
- Zmęczenie – często znacznie upośledzające codzienne funkcjonowanie
- Objawy pozagruczołowe – zajęcie płuc, nerek, naczyń krwionośnych, układu nerwowego
Diagnostyka zespołu Sjögrena
Rozpoznanie opiera się na kombinacji objawów klinicznych, badań laboratoryjnych i specjalistycznych:
- Badania laboratoryjne – przeciwciała przeciwjądrowe (ANA), przeciwciała anty-Ro/SSA i anty-La/SSB, czynnik reumatoidalny
- Test Schirmera – ocena wydzielania łez
- Barwienie różem bengalskim – ocena uszkodzenia rogówki i spojówki
- Sialometria – pomiar wydzielania śliny
- Biopsja gruczołów ślinowych wargowych – złoty standard diagnostyczny, wykazujący naciek limfocytarny
Leczenie zespołu Sjögrena
Leczenie jest głównie objawowe i zależy od manifestacji choroby:
- Leczenie suchości oczu – sztuczne łzy, żele nawilżające, cyklosporyna miejscowo, zatyczki do punktów łzowych
- Leczenie suchości jamy ustnej – częste popijanie wody, sztuczna ślina, stymulatory wydzielania śliny (pilocarpina, cewimeline)
- Leczenie objawów ogólnoustrojowych – hydroksychlorochina, metotreksat, azatiopryna, glikokortykosteroidy
- Leczenie zmęczenia – planowanie aktywności, regularna, umiarkowana aktywność fizyczna
- Profilaktyka powikłań – regularne wizyty stomatologiczne, dbałość o higienę jamy ustnej, unikanie leków nasilających suchość
Zespół Sjögrena to choroba przewlekła, która znacząco wpływa na jakość życia pacjentów. Choć nie można jej całkowicie wyleczyć, odpowiednie leczenie objawowe i modyfikujące przebieg choroby może znacznie złagodzić dolegliwości i zapobiec powikłaniom.