Toczeń rumieniowaty układowy (SLE – Systemic Lupus Erythematosus) to przewlekła choroba autoimmunologiczna, w której układ odpornościowy wytwarza przeciwciała skierowane przeciwko własnym tkankom i narządom. Choroba ta może dotyczyć wielu układów i narządów, w tym skóry, stawów, nerek, serca, płuc i układu nerwowego.
Złożone przyczyny tocznia
Etiologia SLE jest wieloczynnikowa:
- Predyspozycje genetyczne – występowanie choroby w rodzinie zwiększa ryzyko
- Hormony płciowe – choroba dotyka głównie kobiet w wieku rozrodczym (stosunek kobiet do mężczyzn wynosi 9:1)
- Czynniki środowiskowe – promieniowanie UV, niektóre leki, infekcje wirusowe
- Zaburzenia immunologiczne – nieprawidłowa eliminacja komórek apoptotycznych, prowadząca do ekspozycji autoantygenów
Różnorodne oblicza choroby
SLE charakteryzuje się niezwykle zróżnicowanym obrazem klinicznym:
- Objawy skórne – charakterystyczny rumień w kształcie motyla na twarzy, nadwrażliwość na światło słoneczne, owrzodzenia jamy ustnej
- Objawy stawowe – bóle i zapalenie stawów, rzadko prowadzące do deformacji
- Zapalenie błon surowiczych – zapalenie opłucnej, osierdzia
- Objawy nerkowe – nefropatia toczniowa, mogąca prowadzić do niewydolności nerek
- Objawy hematologiczne – niedokrwistość, leukopenia, trombocytopenia
- Objawy neurologiczne – bóle głowy, drgawki, psychozy, zaburzenia poznawcze
Diagnostyka i monitorowanie
Rozpoznanie SLE opiera się na kryteriach klinicznych i immunologicznych:
- Badania immunologiczne – przeciwciała przeciwjądrowe (ANA), przeciwciała anty-dsDNA, anty-Sm, anty-fosfolipidowe
- Badania laboratoryjne – morfologia, OB, CRP, badanie moczu, funkcje nerek i wątroby
- Badania obrazowe – w zależności od zajętych narządów
- Biopsja – najczęściej nerek, w przypadku podejrzenia nefropatii toczniowej
Nowoczesne podejście do leczenia
Leczenie SLE jest zindywidualizowane i zależy od zajętych narządów oraz aktywności choroby:
- Leki przeciwmalaryczne – hydroksychlorochina, podstawa leczenia większości pacjentów
- Glikokortykosteroidy – stosowane w zaostrzeniach i w aktywnej chorobie
- Leki immunosupresyjne – azatiopryna, mykofenolan mofetylu, cyklofosfamid, metotreksat
- Leki biologiczne – belimumab, rytuksymab w wybranych przypadkach
- Ochrona przeciwsłoneczna – kremy z wysokim filtrem UV, unikanie ekspozycji na słońce
Toczeń rumieniowaty układowy to choroba przewlekła, wymagająca regularnego monitorowania i dostosowywania leczenia. Dzięki postępom w diagnostyce i terapii, rokowanie pacjentów z SLE znacząco się poprawiło w ostatnich dekadach.